Θεραπεία & Αντιμετώπιση

181215584
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής αποτελούν ένα δύσκολο θεραπευτικό εγχείρημα, τόσο λόγο της σοβαρότητας της νόσου, όσο και λόγο της άρνησης που συχνά συναντάται στους ασθενείς ως προς την αναγνώριση και παραδοχή της ύπαρξης προβλήματος. Η άρνηση αυτή συχνά οδηγεί σε δυσκολία συνεργασίας μεταξύ του ασθενούς και της θεραπευτικής ομάδας. Ποιο συγκεκριμένα, οι ασθενείς που είναι κάτω των 18 ετών και πάσχουν από τη διαταραχή για λιγότερο από 3 χρόνια, είναι αυτοί που ανταποκρίνονται καλύτερα στη θεραπευτική παρέμβαση.

Υπομονή και δέσμευση τόσο από τη θεραπευτική ομάδα, όσο και από τον θεραπευόμενο και την οικογένειά του, είναι σημαντικά, διότι τα αποτελέσματα θα έρθουν μετά από μερικούς μήνες και όχι αμέσως. Οι περισσότεροι ασθενείς θα χρειαστούν να ακολουθήσουν ψυχοθεραπεία. Η μορφή, που θα πάρει η θεραπεία αυτή προσαρμόζεται πάντα στις ανάγκες του ατόμου και προσφέρεται από έμπειρο και ειδικευμένο θεραπευτή. Γνωρίζουμε, ότι η θεραπεία οικογένειας (Συστημική Ψυχοθεραπεία) και η ψυχοθεραπεία, που στηρίζεται σε γνωσιακές και συμπεριφορικές αρχές (Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Ορισμένοι ασθενείς θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγή με στόχο να αντιμετωπιστούν πιθανόν συνυπάρχουσες καταστάσεις, όπως κατάθλιψη ή άγχος. Σε κάποιες περιπτώσεις η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βοηθήσει επίσης και στη μείωση των βουλιμικών επεισοδίων. Η αγωγή παρακολουθείται στενά και προσεχτικά από ειδικευμένο ψυχίατρο.

Η συμβολή του διατροφολόγου είναι επίσης σημαντική. Σε κάποιες περιπτώσεις και όταν ιδιαίτερα ο δείκτης μάζας σώματος είναι από μια συγκεκριμένη μέτρηση και κάτω, είτε σε περιπτώσεις στις οποίες κινδυνεύει άμεσα η υγεία του ατόμου, συνιστάται εισαγωγή σε νοσοκομείο. Θα πρέπει η μονάδα αυτή να είναι εξειδικευμένη σε θέματα διαταραχών πρόσληψης τροφής και να υπάρχει ένα προσεχτικό πρόγραμμα παρακολούθησης και συνεχιζόμενης θεραπείας μετά την έξοδο από το νοσοκομείο.

Η αντιμετώπιση της ψυχογενούς ανορεξίας είναι δύσκολη, απαιτεί προσέγγιση του προβλήματος από πολλούς ειδικούς και συνίσταται σε τακτικό ιατρικό έλεγχο, εφαρμογή προγράμματος σίτισης και σε ψυχολογική θεραπεία του ασθενούς και της οικογένειας. Όσον αφορά στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ψυχογενούς βουλιμίας εφαρμόζεται συνδυασμός προγραμμάτων διατροφής και συνεχούς αυτοεπιτήρησης με σκοπό την επίγνωση της διαταραγμένης συμπεριφοράς. Όπως και στην ψυχογενή ανορεξία η αποτυχία της εξωνοσοκομειακής θεραπείας ή σοβαρές ιατρικές επιπλοκές, αποτελούν ένδειξη εισαγωγής στο νοσοκομείο.

Ψυχολογικές Παρεμβάσεις για τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Στο κείμενο που ακολουθεί περιγράφονται κάποιες από τις βασικές ψυχολογικές παρεμβάσεις που συνιστώνται για τη θεραπεία των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι ψυχολογικές παρεμβάσεις προϋποθέτουν την ιατρική παρακολούθηση του ασθενούς, καθώς και την αποκατάσταση της σωματικής του υγείας και βάρους.

Η σωματική υγεία και το βάρος του ασθενούς πρέπει να έχουν αποκατασταθεί, σ’ ένα βαθμό τουλάχιστον, κατά προτίμηση πριν την έναρξη της ψυχολογικής παρέμβασης ή και παράλληλα με αυτήν. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν πρέπει να δοθεί βάρος στην ψυχολογική παρέμβαση μόνο και να παραμεληθεί η σωματική υγεία και παρακολούθηση του ασθενούς.

1) Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (Cognitive Behaviour Therapy)

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία βασίζεται στο μοντέλο της αντίστοιχης θεραπείας η οποία δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης (π.χ. Beck 1991). Η θεραπεία των διαταραχών πρόσληψης τροφής, μέσω της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας συμπεριλαμβάνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά.

  • Περιορισμένη χρονική διάρκεια. Η θεραπεία αποτελείται από συνεδρίες οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε μια περίοδο μερικών μηνών. Η κάθε συνεδρία διαρκεί 1 ώρα.
  • Οι στόχοι της ψυχοθεραπείας συμφωνούνται μεταξύ του ασθενούς και του ψυχοθεραπευτή.
  • Η θεραπεία είναι αρκετά δομημένη και έχει ως επίκεντρο τη σταδιακή επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων που αφορούν τη διαταραχή πρόσληψης τροφής, καθώς και των υπολοίπων ψυχολογικών δυσκολιών του ασθενούς.
  • Η έμφαση της θεραπείας αφορά κυρίως το παρόν και καταφεύγει λιγότερο από άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, στο μακρινό παρελθόν/ιστορία του ασθενούς.

Ο θεραπευτής και ο θεραπευμένος συνεργάζονται προκειμένου:

A. να καθορίσουν μια από κοινού κατανόηση των προβλημάτων του ασθενούς

B. να αναγνωρίσουν το πώς αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν τις σκέψεις, τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα του ασθενούς, καθώς και την καθημερινή του λειτουργία.

Ο θεραπευτής υιοθετεί έναν ενεργό ρόλο ως προς την καθοδήγηση του θεραπευόμενου, κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

2) Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Εμπνευσμένες από την ψυχαναλυτική θεωρία

Οι ψυχοδυναμικές θεραπευτικές προσεγγίσεις βλέπουν στο σύμπτωμα της διαταραχής πρόσληψης τροφής, δεδομένου ότι αυτή τις περισσότερες φορές ξεκινά στην εφηβική ηλικία, μια στασιμότητα, έως και διακοπή, της ανάπτυξης. Με άλλα λόγια ο/η έφηβος/η, μέσω της διαταραχής πρόσληψης τροφής, αντί να περάσει προς το στάδιο της ενηλικίωσης παλινδρομεί σε μια παιδική ηλικία.

Ένα από τα βασικά ζητούμενα της θεραπείας αφορά στην ολοκλήρωση της διαδικασίας, τόσο της σωματικής, όσο και της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του ασθενούς. Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία είναι μεγάλης διάρκειας (συνήθως διαρκεί τουλάχιστον δύο χρόνια) και βασίζεται στην ανάπτυξη σχέσης μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας ο θεραπευτής εστιάζει στα εξής:

  • Στην αποδοχή της ταυτότητας του φύλου του ασθενούς
  • Στην ενδυνάμωση ως προς την αποδοχή του σώματός του
  • Στην απεμπλοκή του ασθενούς από την οικογένεια
  • Στην ενίσχυση της αυτονομίας του ασθενούς. Η ψυχοδυναμική θεραπεία του ασθενούς πραγματοποιείται σε ατομική βάση, ενώ συνιστάται και η παράλληλη θεραπεία του γονέα/γονεΐκού ζεύγους.

3) Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία εστιάζει στην αμφίδρομη σχέση μεταξύ του συμπτώματος της διαταραχής πρόσληψης τροφής και των οικογενειακών δυναμικών. Δηλαδή, η διαταραχή πρόσληψης τροφής αντιμετωπίζεται σαν κάτι που επηρεάζει και ταυτόχρονα επηρεάζεται από τις ενδο-οικογενειακές σχέσεις και τη ζωή της οικογένειας. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ένας φαύλος κύκλος, στον οποίο παγιδεύεται τόσο ο/η ασθενής, όσο και η οικογένειά του/της.

Χαρακτηριστικά αυτής της δυσλειτουργικής οικογενειακής διαδικασίας, η οποία προκαλείται από τη διαταραχή πρόσληψης τροφής και με τη σειρά της παίζει σημαντικό ρόλο ως προς τη διατήρηση του συμπτώματος, είναι:

  • Η ανάπτυξη μιας εξαιρετικά στενής, σχεδόν συμβιωτικής σχέσης μεταξύ του/της ασθενούς και της μητέρας του/της
  • Η εξασθένηση του πατρικού ρόλου στην οικογένεια
  • Η επικριτική στάση των γονέων προς το παιδί/έφηβο που νοσεί
  • Ο ρόλος του ασθενούς, είτε σαν τον ενδιάμεσο μεταξύ των γονέων, είτε σαν το μοναδικό και μεγάλο πρόβλημα της οικογένειας.

Οι βασικοί στόχοι της οικογενειακής ψυχοθεραπείας είναι:

  • Η βοήθεια των γονέων να συμπαρασταθούν και να βοηθήσουν το παιδί που νοσεί
  • Ο περιορισμός της επικριτικής στάσης των γονέων απέναντι στο παιδί/έφηβο που νοσεί
  • Η ενδυνάμωση του πατέρα στο ρόλο του, τόσο απέναντι στον/την ασθενή, όσο και στην οικογενειακή ζωή γενικότερα
  • Η βοήθεια των γονέων να υιοθετήσουν μια τρυφερή, πλην όμως σταθερή και ενίοτε αυστηρή στάση απέναντι στον/την ασθενή και τη διατροφή του/της.
  • Η σταδιακή ενίσχυση της αυτονομίας του ασθενούς. Στις θεραπευτικές συνεδρίες της οικογενειακής ψυχοθεραπείας συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας, ενώ η διάρκεια της θεραπείας είναι τουλάχιστον ενός έτους.